تدوین چیست؟

طراح و نویسنده: فرید لاهوتی اشکوری

وقتی که اسم تدوین را می‌شنوید احتمالا اولین چیزی که به ذهنتان می‌رسد، تدوین فیلم و سریال است. که البته درست و قابل پیش بینی هم هست! تدوین یکی از مراحل آخر فیلم‌سازی است که در پس تولید فیلم انجام می‌شود و طی آن از انتخاب و پیوند نماهای موجود در فیلم خام و تبدیل آن‌ها به سکانس برای رسیدن به فیلم نهایی بهره گرفته می‌شود. در دنیای فیلم «تدوین» همان نقش ذهن را در واقعیت به عهده دارد؛ بدین معنی که آنچه پنهان است، آشکار می‌کند و آنچه آشکار است اما نیازی به دیدن آن نیست، پنهان؛ یعنی انتخابِ بهترین تصویر برای دیدن. این مرحله شامل گزینش نماها و اندازه آن‌ها، ردیف کردن نماها، صحنه‌ها و سکانس‌ها پشت سر هم، مخلوط کردن تمام صداها و تعیین میزان بلندی آن‌ها و در نهایت در هم آمیختن و هم‌گاه کردن صدای نهایی با تصویر است. این کارها به وسیله استفاده از فیلم نامه دکوپاژ شده، قوانین و اصول فیلم‌سازی و ذوق هنری و خلاقیت تدوین‌گر، انجام می‌شود. اگرچه به این مرحله، مونتاژ و ادیت هم گفته می‌شود، اما تدوین وجه هنری این مرحله است و مونتاژ و ادیت بیشتر به معنی استفاده از ابزار است. تدوین در سینما معمولاً بر عهده فردی که فیلمساز نباشد است، اما گاه فیلمساز بجای تدوینگر کار انجام می‌دهد.مولفان و کارگردان هایی همچون کوراساوا و بهرام بیضایی و برادران کوئن و هومن سیدی و... خود تدوین فیلم‌هایشان را برعهده داشته‌اند. امروزه با پیشرفت‌هایی که در عرصه تکنولوژی ویدئو و کامپیوتر رخ داده، کار تدوین‌گر، انعطاف، سرعت، دقت و سهولت بیشتری یافته ‌است. شاید با شنیدن اینکه فلانی تدوینگر است ، بگویید: « آها ، به سمت هنر رفته و تا فیلم و سریال ساخته نشه و تا تدوینگران دیگه باشن بهش کار نمیدن. تدوین چیه ، چهارتا فیلم را کنار هم میگذارد یک آهنگ هم روی آن و تمام. » اما نه ! اصلا هم اینگونه نیست ! اتفاقا تدوین مهم ترین بخش یک فیلم ، سریال ، دوره آموزشی و ... است. به نظر شما اگر تدوین و تدوینگر ها وجود نداشتند، چه اتفاقی میفتاد؟ آیا کسی میتوانست بدون بریدن صحنه های اضافی ، اشتباه ، یا صحنه هایی که در آن « صدا ، دوربین ، حرکت» را حذف کند؟ قطعا خیر. معمولاً تدوین از همان مرحله فیلم‌برداری آغاز می‌شود، به این ترتیب که، تدوین‌گر، فیلم‌هایی را که هر روز گرفته می‌شود را در اختیار می‌گیرد و، با مشورت کارگردان، آن تکه فیلم‌ها را سر هم می‌کند. وقتی فیلم‌برداری به پایان رسید، تدوین‌گر فیلمی در دست دارد که به صورت خام‌دستانه و خالی از ظرافت، تنها روند رویدادهای فیلم را تعقیب می‌کند. تدوین‌گر کار تدوین را با این فیلم آغاز می‌کند. او با نظر کارگردان، بهترین برداشت‌ها را انتخاب می‌کند و الگوی صدای فیلم را با تصویر هم‌گاه می‌کند. این نسخه از فیلم که اولین نسخه تدوین شده فیلم، برای رسیدن به شکل نهایی آن است، اصطلاحاً راف کات (Rough Cut)، نامیده می‌شود. البته این نسخه را نسخه تدوین شده فیلم‌ساز هم می‌نامند، چون کم و بیش حاوی دیدگاه فیلم‌ساز از فیلم است و هنوز چندان مورد مداخله کس دیگری قرار نگرفته‌است. یک جمله زیبا درمورد تدوین: بنابر یک دلیل اغلب به نام هنر نامرئی شناخته می شود: هدف اکثر تدوینگران این است که یک محصول به صورت یکپارچه و بدون هیچ گونه اثری از دستکاری به پایان برسد. در واقع، اثر انگشت آنها در سراسر فیلم نهایی وجود دارد و اگر چه بازیگران و سینماگران نقش اصلی را در تولید فیلم های موجود بازی می کنند، اما تدوینگران اغلب یکی از مهمترین شخصیت ها در این فرایند هستند. و این تدوینگر است که فیلم ها را با هم ترکیب می کند تا یک داستان ایجاد کند. وظیفه تدوینگر به زبان ساده این است: "بنابر یک دلیل اغلب به نام هنر نامرئی شناخته می شود: هدف اکثر تدوینگران این است که یک محصول به صورت یکپارچه و بدون هیچ گونه اثری از دستکاری به پایان برسد.در واقع، اثر انگشت آنها در سراسر فیلم نهایی وجود دارد و اگر چه بازیگران و سینماگران نقش اصلی را در تولید فیلم های موجود بازی می کنند، اما تدوینگران اغلب یکی از مهمترین شخصیت ها در این فرایند هستند. و این تدوینگر است که فیلم ها را با هم ترکیب می کند تا یک داستان ایجاد کند." اغلب اوقات مشکل است که کیفیت تدوین در یک فیلم را قضاوت کنیم. گاهی اوقات تدوینگران به دنبال یک تصویر تلطیف شده می روند و نگاهی تیزهوشانه دارند و کات های بسیار پر انرژی را در یک زمان کوتاه به هم متصل می کنند. با این حال، اغلب اوقات نشانه یک تدوین عالی این است که چگونه آن را نامرئی کنیم. تدوینگر مشهور و برنده اسکار "والتر مورچ"، که با اثرهایی همچون “آخرالزمان در حال حاضر” و “مکالمه” شناخته می شود، می گوید: “هرفیلم از دیدگاه یک تدوینگر در واقع مانند یک پازل است. تدوینی که به خوبی انجام شود، تشخیص قطعات جداگانه فیلم از هم در آن دشوار خواهد بود.